Asertywność
Pedagodzy z Zespołu Pieczy Zastępczej prezentują kolejny artykuł dotyczący tym razem asertywności. Na czym dokładnie polegają zachowania asertywne? Czy asertywność to tylko odważne mówienie „nie”? Czy asertywność przydaje się w komunikacji międzyludzkiej? Jakie są jej zalety i dlaczego bycie asertywnym jest tak ważne?
NAUCZ DZIECKO BYCIA ASERTYWNYM
ASERTYWNOŚĆ jest sztuką bycia sobą. To umiejętność, dzięki której ludzie otwarcie i bezpośrednio wyrażają swoje myśli, uczucia, przekonania i pragnienia, nie lekceważąc uczuć, poglądów, czy opinii swojego rozmówcy. Oznacza ona zdolność człowieka do szczerego, jasnego, zrównoważonego i precyzyjnego wyrażania własnych myśli, przekonań, przeżyć i pragnień, w sposób akceptowany społecznie, przyznając jednocześnie innym ludziom prawo do czynienia tego samego. W sytuacjach konfliktowych umiejętności asertywne pozwalają osiągnąć porozumienie bez rezygnacji z własnego systemu wartości, czy nieposzanowania czyjejś godności. Asertywność po prostu daje satysfakcję z wyrażania siebie po to, aby konflikty można było rozwiązywać bez poczucia winy czy nieszczerości. Ludzie zachowujący się w sposób asertywny potrafią stanowczo powiedzieć NIE, bez LĘKU, ZŁOŚCI czy WYRZUTÓW SUMIENIA. Nabycie tego typu umiejętności jest bardzo ważna, np. podczas wywierania nacisku grupy rówieśniczej odnośnie zachowań szkodliwych (destrukcyjnych). Oprócz zachowań asertywnych ludzie mogą oczywiści zachowywać się w inny skrajny sposób, ale o tych dwóch typach zachowaniach będziemy szerzej mówić w dalej. Na ogół asertywność kojarzona jest z umiejętnością mówienie NIE, z umiejętnością odmawiania. Ale to tylko niewielki fragment obszaru zachowań asertywnych. Zanim omówimy je bardziej szczegółowo skoncentrujmy się przez chwilę, aby lepiej zapamiętać istotę i zakres odmowy asertywnej na porównaniu jej do metafory. Proponujemy wam geograficzną metaforę zachowań asertywnych. Wyobraźmy sobie, że ASERTYWNOŚĆ to sposób podróżowania przez jakieś kraj, gdzie kierunek naszej drogi jest wyznaczany np. przez nasze potrzeby czy wartości. Dlatego niezbędna do tej podróży jest dobra i aktualna mapa naszych możliwości, czyli wiem, czego chcę i wartości, czyli tego, co jest dla mnie ważne. Oprócz mapy potrzebny jest nam osobisty kompas, dzięki któremu wiemy czy zbliżamy się do wyznaczonego celu, czy może nieznacznie się oddalamy od niego, czy może idziemy w zupełnie odwrotnym kierunku niż zamierzyliśmy sobie wcześniej. Na kontinuum udzielania odmowy na środku mamy odmowę asertywną, a po bokach plasują się dwie nieasertywne postawy: ULEGŁOŚĆ i DOMINACJA (AGRESJA).
W przypadku zachowań agresywnych sytuacje postrzegane są w kategoriach: ja wygrywam- ty przegrywasz. Podczas tego typu zachowań zwykle bronimy swoich praw, lekceważymy prawa innych, zawsze „chcemy być górą” nad innymi, upokarzając ich. W głosie pobrzmiewa pogróżka, kpina, sarkazm, ton głosu jest często napastliwy, hałaśliwy. Mierzymy rozmówcę wrogim spojrzeniem, grozimy palcem, czasem atakujemy fizycznie. Dobrze w tej sytuacji jest nauczyć się odróżniać agresję od złości.
WIEM, KIEDY I JAK SKUTECZNIE ODMÓWIĆ!
Złość jest uczuciem, a agresja jest sposobem wyrażania tego uczucia, czyli sposobem zachowania się w danej sytuacji. Oczywiście złość może być obecna zarówno w przypadku zachowań agresywnych, jak i uległych. W przypadku zachowań uległych złość jest niestety tłumiona wewnętrznie, a w asertywnych wyrażana np. w formie czytelnego komunikatu, np. jestem teraz zła. W odmowie uległej sytuacja przedstawia się w sposób diametralnie odmienny od odmowy agresywnej, tj. osoba widzi daną sytuację w kategorii: ja przegrywam-ty wygrywasz. Lekceważymy własne prawa, pozwalamy innym je naruszać, nie mówimy o swoich potrzebach, nie wyrażamy swoich poglądów, zachowujemy się wbrew własnej woli, często ukrywamy, że wcale nie mamy ochoty np. na pójście na spacer, czy do kina itp. Ulegając innym zwykle mówimy: Ty masz rację, nie ważne, co ja o tym myślę. W naszym głosie i postawie można zauważyć podporządkowanie się innym osobom, brak zdecydowania, bierność, oczekiwanie na zdarzenia. Potakiwanie ze spuszczoną głową i wzrokiem utkwionym w ziemię, to w pewnych sytuacjach wyraz uległości.
Asertywność daje satysfakcję z wyrażania siebie, po to, aby konflikty można było rozwiązywać bez poczucia winy. A niestety zarówno w przypadku odmowy uległej i agresywnej możemy mówić o braku szacunku. W uległości do samego siebie, a w przypadku agresywności dla innych i dla siebie.
Aby skutecznie udzielać odmowy asertywnej należy znać pewne zasady posługiwania się tą odmową.
-
Po pierwsze odmowę asertywną zaczynamy od wspomnianego wcześniej słowa- klucza NIE. Jasno i stanowczo wypowiadamy go na początku naszej wypowiedzi, oczywiści możemy go poprzedzić stwierdzeniem, np. bardzo mi przykro, ale nie mogę…
-
Po drugie mówimy, czego nie możemy zrobić, wykonać, np. nie pożyczę Ci książki, gry, itp…
-
Po trzecie krótko, rzeczowo i jasno uzasadniamy, dlaczego danej rzeczy nie mogę zrobić, ale nie tłumaczymy się. Np…. ponieważ gra należy do mojego brata i dziś muszę mu ją oddać.
Dlaczego warto być asertywnym?
-
aby nikt nie wchodził człowiekowi na głowę
-
mniej się stresować, umieć bronić swoich granic i nie dać się wykorzystywać
-
żeby żyło nam się lepiej z innymi, a innym lepiej z nami
-
żeby lepiej komunikować się z innymi ludźmi
-
aby mieć dobre samopoczucie
-
aby umieć podejmować decyzje na własną rękę
-
żeby mieć więcej czasu dla siebie
-
żeby robić rzeczy, na które ma się naprawdę ochotę
-
żeby umieć stawiać czoło problemom i odważnie je rozwiązywać
-
żeby być bliżej siebie
-
dzięki temu mniej ranimy innych
-
daje to poczucie kontroli nad własnym życiem
-
żeby być pewnym siebie
-
żeby się nie oszukiwać
-
żeby żyć w dobrych relacjach z innymi ludźmi
-
żeby mieć szacunek do siebie i innych
-
żeby nasze życie miało lepszą jakość
Skuteczne sposoby odmawiania:
1. Po prostu powiedz „nie”.
2. Odejdź.
3. Rób dalej to, co robiłeś dotychczas.
4. Zmień temat.
5. Daj inna propozycję.
6. Powiedz coś śmiesznego.
